Chłapowski Alfred (1874-1940)

Chłapowski Alfred, Stefan, Franciszek (1874-1940),

Ziemianin – właściciel majątków Bonikowo, Mikoszki, Szczodrowo w pow. kościańskim i Chłapowo w pow. średzkim, ekonomista, polityk, działacz społeczny i gospodarczy. Syn Stefana i Marii z Ponińskich. Ur. 5 X w rodzinnym Bonikowie. Maturę złożył w gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu w 1893 r. Studiował ekonomię i prawo na uniwersytetach w Berlinie, Paryżu, Halle i Monachium. W 1900 r. uzyskał w Monachium doktorat nauk ekonomicznych na podstawie rozprawy z polityki agrarnej Belgii w XIX w. W młodości dużo polował i podróżował. Po objęciu znacznego majątku, dobrze zagospodarowanego i uprzemysłowionego (Bonikowo 2.326 ha), rozpoczął działalność polityczną o kierunku narodowym. Był współzałożycielem czasopism „Praca” (Poznań) i „Gazeta Polska” (Kościan), a także stowarzyszenia „Straż” (1905). W latach 1904-09 był polskim posłem do parlamentu niemieckiego, wybranym z okręgu wyborczego śremsko-średzkiego, w 1906 wygłosił na sesji parlamentu mowę w sprawie niemieckich szykan pocztowych wobec Polaków. Był działaczem Towarzystwa Kółek Rolniczych, przewodniczącym kółka w Kościanie (1905-1914), wicepatronem powiatowym do 1914 i w l. 19119-20; organizował fachowe wycieczki, wystawy, zwiedzanie gospodarstw, często wygłaszał referaty i pogadanki. W I wojnie światowej organizował i kierował w Serbii i Macedonii szpitalami Zakonu Maltańskiego, którego był członkiem. W 1918 był delegatem na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu i obwodowym komendantem Straży Ludowej. Po I wojnie światowej rozwinął szeroką działalność gospodarczą: był współzałożycielem i prezesem (1920-23_ Zjednoczenia Producentów Rolnych, które na zasadach spółdzielczych miało wypełnić lukę środkami produkcji rolnej i ziemiopłodami, powstałą po opuszczeniu Wielkopolski przez kupców niemieckich. Należał do założycieli Banku Cukrowniczego. W 1922 Chłapowski został wybrany posłem na sejm z okręgu Poznań-wieś, z listy nr 8 -–Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej; w Sejmie należał do klubu Chrześcijańsko – Narodowego. W kolejnym przesileniu rządowym wszedł do gabinetu Wincentego Witosa jako minister rolnictwa (7.10.-19.12.1923). W dniu 22.03.1924 został mianowany posłem polskim we Francji, a 27.11.1924 ambasadorem. Na stanowisku tym, oprócz kierowania codzienną pracą ambasady, brał udział w licznych pracach politycznych: realizacji polsko-francuskiego układu-sojuszu z 1921, staraniach o pożyczkę dozbrojeniową (1929-30), pertraktacjach przed wizytą w Polsce Jean Barthou, francuskiego ministra spraw zagranicznych, w rokowaniach z Abisynią. Dużo czasu poświęcał zagadnieniom emigrantów polskich we Francji, odwiedzał ośrodki emigranckie, interweniował u władz francuskich w sprawach polskich emigrantów itp. W ciągu ponad dwunastoletniego pobytu we Francji nawiązał bliskie stosunki z wieloma osobistościami współczesnego mu świata politycznego Zachodniej Europy; przyjaźnił się z Arystydesem Briandem, Pierre Flandrinem, dyplomatą czeskim Osouskim; cieszył się przyjaźnią Ignacego Paderewskiego. Z dniem 20.06.1936 został odwołany i przeszedł na emeryturę. Przygotowywał wtedy wydanie do druku swych przemówień z okresu francuskiego: Au service de mon pays, discours 1924-1936. Przed 1924 wygłosił szereg referatów i opublikował kilka artykułów na tematy gospodarcze. W okresie międzywojennym sytuacja gospodarcza A. Chłapowskiego pogorszyła się; wynikło to z dwóch chybionych inwestycji, a także ze zbyt intensywnej, jak na ówczesne polskie stosunki ekonomiczne, gospodarki rolnej w majątku. W latach kryzysu 1929-34 nastąpiło załamanie finansowe, również na skutek dużych wydatków w Paryżu, gdzie Chłapowscy ze względów prestiżowych prowadzili dom na wysokiej stopie. Sprzedano dwa majątki i poddano pozostałe zarządowi przymusowemu; zarządcą przymusowym był Zygmunt Hełczyński (1898-1939), rozstrzelany publicznie przez Niemców w Kościanie 23 października. W pierwszych dniach II wojny światowej Niemcy aresztowali A. Chłapowskiego i jako chorego trzymali aż do śmierci pod strażą w szpitalu w Kościanie, poddając go przesłuchiwaniom. A. Chłapowski był odznaczony wieloma wysokimi odznaczeniami polskimi i zagranicznymi, m.in. Wielkim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski i Wielkim Krzyżem Legii Honorowej. Żonaty (ślub 3.10.1907) z Heleną Mielżyńską (1887-1959), siostrą Krzysztofa Mielżyńskiego z Pawłowic. Dziećmi Chłapowskich byli: 1. Maria Teresa (1910-1980), żona dyplomaty polskiego Jerzego Lasockiego, 2. Krystyna, działaczka samorządowa i polityczna we Francji, żona Maurycego de Bartillat, oficera armii francuskiej, 3. Jan Anzelm (1914-1923); 4. Alfred (1917-1988), dziennikarz. Na początku II wojny światowej Niemcy więzili Helenę Chłapowską w Kościanie, brutalnie ją traktując. Po śmierci męża wysiedlono ją do Warszawy, skąd udało się jej wyjechać przez Włochy do Francji, gdzie w reportażu dla „Le Petit Parisien” opisała swe przeżycia i okrutne postępowanie Niemców w Polsce. W dalszych latach wojny przebywała w USA, działając propagandowo na rzecz Polski. Zm. w Evian we Francji.