Programy UE

Herb, hejnał, flaga

Herb Kościana

Herb miejski pojawił się w Polsce pod koniec XIII wieku i najczęściej był herbem przybranym pana zwierzchniego, wzbogaconym o elementy przedstawiające obronną architekturę miejską. Równie często jako godło herbowe, zwłaszcza w okresie wcześniejszym, przyjmowano wyobrażenie świętego patrona, który zazwyczaj był identyczny z patronem miejskiego kościoła parafialnego. O wyborze herbu zazwyczaj decydował wójt lub rada miejska, rzadko właściciel, zaś jego użytek, przede wszystkim jako znaku napieczętnego, był wyrazem autonomii samorządu miejskiego.

Herb m. Kościana prawdopodobnie został ustanowiony przez rajców miejskich, a następnie zatwierdzony przez kancelarię królewską. Wobec obronnego charakteru miasta za jego wizualny symbol przyjęto obronną basztę - co kwalifikuje go do grupy herbów architektonicznych.

Odtworzenie rzeczywistego wyglądu herbu Kościana możliwe jest wyłącznie na podstawie analizy nielicznie zachowanych odcisków pieczęci miejskich. Najstarsza ze znanych pieczęci herbowych miasta pochodzi z końca XIV wieku i znana jest z odcisków woskowych odciśniętych na dokumentach z lat 1396, 1397, 1401 i 1408. Pieczęć przedstawia drewnianą, rozszerzającą się ku dołowi basztę obronną z bramą, nad którą umieszczone zostały dwa prostokątne okna. Baszta posiada galeryjkę z pięcioma kolumnami i czterema blankami podpartą obustronnie wspornikami. Na drugiej i czwartej kolumnie oparty jest trójkątny daszek zakończony gałką. Z identycznym herbem Kościana spotykamy się na dokumencie z 1591 r. zawierającym ustawy nadane przez burmistrza i rajców miasta cechowi kuśnierzy. Prawdopodobnie po zużyciu się dotychczasowych stempli miasto zamówiło w 1622 r. nową pieczęć ze zmienionym kształtem elementu herbowego. Na tej pieczęci herb miasta przedstawiony jest w postaci wysmukłej, ku dołowi rozszerzającej się wieży, z otwartą bramą i dwoma wysokimi prostokątnymi oknami. Baszta pozbawiona jest galeryjki i wsporników oraz posiada cztery kolumny, z których skrajne odchylone są na boki. Na drugiej i trzeciej kolumnie spoczywa niewielki trójkątny daszek, jednakże bez gałki. Identyczna pieczęć znajduje się na dokumencie z 1666 r. Pieczęć ta była w nieustannym użyciu do 1793 r., kiedy to Kościan w wyniku II rozbioru Polski wszedł w skład państwa pruskiego.

W latach utraty niepodległości pruskie władze Kościana nadal stosowały pieczęć z herbem miasta przedstawiającym basztę ku dołowi rozszerzającą się z bramą, dwoma prostokątnymi oknami i galeryjką z czterema kolumnami. Herb został jednak częściowo zmodyfikowany, bowiem usunięto z niego daszek. Do roku 1880 herb ten występował w dwóch postaciach: jako baszta o konstrukcji drewnianej z zewnętrznym napisem otokowym w języku niemieckim (d. Gemetede vokstaed d. Kreis Stadt Kosten) oraz wewnętrznym w języku polskim (przełożeństwo gminne miasta powiatowego Kościana) i od roku 1875 z uwidocznieniem ceglanej konstrukcji i napisem otokowym wyłącznie w języku niemieckim.

Niespodziewanie od 1881 r. magistrat kościański zaczął stosować pieczęć herbową z motywem baszty umieszczając jednak nad nią dodatkowy element w postaci orła o rozpostartych skrzydłach - był to jednak znak ochronny sukienników kościańskich nadany przez króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka.

Plomba ta stała się w XIX wieku przyczyną perturbacji związanych z wyglądem herbu. W 1840 r. Edward Raczyński w swym "Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski" przytaczając przywilej piotrkowski napisał: Król Kazimierz nadał temu miastu herb, tj. wieżę z orłem białym i rozciągniętymi skrzydłami i literą C. Pieczęcie z tym herbem wyciśnięte na ołowiankach miały oznaczać sukna w Kościanie wyrabiane". Notatka ta stała się przyczyną uznania plomby za herb miasta. Między innymi F.A. Vossberg zestawiając herby miast Wielkiego Księstwa Poznańskiego w albumie wydanym w 1866 r. podał za Raczyńskim, że król Kazimierz nadał w 1472 r. Kościanowi herb przedstawiający wieżę z białym orłem i literą C.

Na mylną interpretację przywileju sukienników kościańskich pierwszy zwrócił uwagę znany regionalista kościański Klemens Koehler w przyczynku "Herb miasta Kościana na pieczęciach wyobrażony, a znak na plombie ochronnej, nadanej sukiennikom tegoż miasta", jednakże bezskutecznie.

Wracając do kościańskich herbowych pieczęci pruskich, to prawdopodobnie po zużyciu się dotychczasowych pieczęci magistrat miasta, sugerując się albumem Vossberga, zamówił w 1891 r. nowy metalowy tłok pieczęci w postaci wieży z orłem, który był używany do 1918 r.

W 1919 roku po odzyskaniu niepodległości zamówiona została nowa pieczęć miejska z napisem w otoku w języku polskim: MAGISTRAT MIASTA POWIATOWEGO KOŚCIANA". Pieczęć została wykonana w gumie i posiadała basztę forteczną, a na zwieńczeniu orła.

W II połowie 1925 r., na skutek zużycia się dotychczasowej pieczęci, magistrat kościański zamówił nową, odmienną od poprzedniej pieczęć. Wykonana została również w gumie o średnicy 34 mm z napisem w otoku jak poprzednia. Posiadała również wieżę z orłem lecz z nieco odmiennym kształtem skrzydeł.

Począwszy od III. 1935 r. spotykamy na dokumentach miejskich trzeci typ pieczęci, także w gumie. W tym przypadku zmieniony został napis otokowy na: "ZARZĄD MIEJSKI W KOŚCIANIE". Tym razem baszcie nadano wysmukły prostokątny kształt, a orłu dodano po raz pierwszy koronę.

W okresie międzywojennym herbem miasta był znak ochronny sukienników kościańskich z czasów Kazimierza Jagiellończyka. Należy dodać, że wersja herbu miasta w postaci wieży z orłem budziła wśród rajców pewne zastrzeżenia, jednak sytuacja polityczna w Europie spowodowała, że tę sprawę pozostawiono bez zmian.

W latach wojny i okupacji 1939-1945 hitlerowskie urzędy używały, dla potrzeb lokalnych, pieczęci herbowej. Jest rzeczą znamienną, że okupant ustalając herb oparł się na pieczęciach XIV i XV - wiecznych, przyjmując za godło miasta basztę obronną z otwartą bramą, dwoma oknami, strzelnicą o pięciu kolumnach podpartą wspornikami oraz trójkątnym daszkiem zakończonym gałką.

Po II wojnie światowej używano owalnych pieczęci herbowych. W górnej części owalnej ramki pieczęć ta posiadała umieszczony w tarczy herb oparty na pieczęciach historycznych, a więc przedstawiający basztę obronną. Jedynym nowym elementem było tu uwidocznienie ceglanej konstrukcji baszty i zaznaczenie dachówki. Jednak od 1950 r. zaprzestano używania tych pieczęci herbowych

Po zmianach ustrojowych 1989 r. powrócono ponownie do idei samorządów miejskich oraz przywrócono właściwą rangę herbom miejskim.

W przypadku Kościana, historyczny wygląd herbu miasta opracowany został w miejscowym Muzeum Regionalnym. Punktem wyjścia były pieczęcie herbowe z przełomu XIV i XV wieku. Z analizy materiału heraldycznego wynikało, że historycznie uzasadnionym herbem Kościana winna być baszta z bramą, dwoma prostokątnymi oknami, galeryjką ze wspornikami o pięciu kolumnach oraz trójkątnym daszkiem zakończonym gałką. Dalej opierając się na najstarszych zachowanych pieczęciach, baszta powinna mieć konstrukcję drewnianą (gładką), bowiem zaznaczenie cegły byłoby już elementem wtórnym, podobnie jak dachówka. Jeśli chodzi o kolorystykę oparto się na ustaleniach polskiego sfragistyka - prof. Mariana Gumowskiego, a mianowicie: białe tło dla tarczy heraldycznej, kolor czerwony dla wieży, niebieski dla daszka oraz czarny dla okien i bramy. W końcu lat 90-tych dokonano jeszcze drobnych poprawek estetycznych herbu.

Flaga Kościana

Flaga miasta Kościana została opracowana w listopadzie 1997 r. przez Instytut Heraldyczno-Weksylologiczny w Warszawie. Symbolika flagi ściśle nawiązuje do herbu m. Kościana. Na fladze uwzględniono podstawowe barwy herbu - biel, czerwień i błękit oraz godło - obronną basztę. Dodatkowym elementem na fladze jest niebieski pas u dołu flagi, który symbolizuje nieodłączony element miasta - Kanał Obrzański.

 

Hejnał Kościana

Hejnał Kościana jest parafrazą wielkopolskiej pieśni ludowej pod tytułem "Kościańskie zegary": "Kościańskie zegary smutno biją, bo mi odmawiają moją miłą

Choć mi odmawiają nie smucę się, przyjdzie czas, godzina, ożynie się

Ożyń się chłopoku wedle Boga, weź sobie dziewczynę co ci droga"

Pieśń ta wykonywana była podczas obrzędu weselnego jeszcze przed II wojną światową. Po 1945 r. "Kościańskie zegary" śpiewano w czasie folklorystycznego widowiska weselnego pt. "Wesele Kościańskie", wystawionego przez zespół pieśni i tańca przy drukarni kościańskiej w 1947 r., następnie w 1952 r. przez zespół taneczny przy związku zawodowym kolejarzy w Kościanie. Wówczas autorem scenariusza i reżyserem była kościańska artystka ludowa Franciszka Ciesiółkowa. "Kościańskie zegary" grywano w latach 1975-1987 w Liceum Ogólnokształcącym im. Oskara Kolberga, przygotowywane przez nauczycieli LO.

Hejnał Kościana, grywany od 1998 r. na wieży ratuszowej o godzinie 12.15, napisał nauczyciel muzyki w L.O. Zygmunt Cichocki w 1988 r. z okazji III Dni Kościana.

Hejnał Miasta Kościana na trzy trąbki